Tarihi ve Turistlik yerler

Büyük Camii

               ÇAPANOĞLU CAMİİ

 Osmanlı İmparatorluğu döneminde Avrupa etkisinde ortaya çıkan Türk mimari stilinin Anadolu’da meydana getirilen nadide eserlerinden bir tanesi de Yozgat Çapanoğlu Cami’dir. Genel görünüşüyle İstanbul’da sayısız örneklerini gördüğümüz abide eserlerin sade karakterli bir örneğidir. Yüksek  kasnaklı, çapı 15.15 metre olan geniş kubbesi, ince uzun minaresiyle şehrin her tarafından örülen bu yapı Yozgat’ın ve Yozgat’ta Çapanoğullarının  ölmeyen sembolü olmuştur.        

İki kısımdan meydana gelen bu caminin birinci kısmı Çapanoğlu Ahmet Paşa’nın büyük oğlu Mustafa bey tarafından Hicri 1193 Miladi 1779 yılında; ikinci kısım ise kardeşi Süleyman bey tarafından Hicri 1209 Miladi 1794 - 95 yıllarında  yaptırılmıştır. Mimarının kim olduğu bilinmeyen ve 16 yıl ara ile yapılan ilave ile iç ve dış cami olmak üzere iki kısımdan meydana gelmektedir. İç cami beyaz, dış cami açık kahverengi - bordo kesme taşlarla yapılmıştır. Birçok özellikleri ayrı olan bu kısım birbiriyle çok güzel bağdaşmıştır.

Camiin dört tarafı avlu duvarıyla çevrilmiş olup, avluya doğu tarafından ve batıdan kemerli birer abide kapı ile girilmekte iken 1964 yılında kuzey  tarafından üçüncü bir kapı daha ilave edilmiştir. Avlu giriş kapıları hizasında güney de kalan kısım Çapanoğulları ailesi ve memleketin eşrafı için kabristan olarak kullanılmıştır.

 Camii avlusunun  kuzey duvarına bitişik mermer sütunlu sundurma altında 17 adet abdest alma muslukları sıralanmıştır. Şadırvan duvarının arkasında 30 m3 su ihtiva eden bir hazne vardır. 1964 yılında 8 sütuna dayalı sivri  kubbeli ikinci bir şadırvan daha yapılmıştır.Harim kubbe kasnağındaki 16 adet yuvarlak kemerli vitray pencereden başka güney, doğu ve batı cephelerinde üçer sıralı üçer pencere olmak suretiyle  (7 - 9 - 9) pencere ile aydınlanmakta olup, alt sıra pencereleri dört köşe ve mermer taş çerçeveli diğer pencerelerin tamamı vitray, alçı işlemeli ve renkli  camlarla süslenmiştir.  Cami hariminde devrin en parlak sanat özelliğini mihrap ve minber taşımaktadır. Kıble duvarı zarif profillerle bir çıkıntı yapan mihrap kırmızı, siyah, beyaz, açıkkahverengi, beyaz ve yeşil mermer bloklarla adeta işlenmiştir. Minber renkli damarlı mermerlerden  yapılmıştır.

 Camiin Çapanoğlu Mustafa Bey’e ait Hicri 1193 tarihli kitabesi harimin dış camiye açılan yapının taş kapısı üstündedir. Son cemaat mahallinin sağ yanında ve zeminde minareye çıkış yerini içine alan küçük bir oda ile üzerinde camii için depo olarak kullanılan bir oda vardır. Simetriğinde ise camii dışında kalan ve ayrı bir kubbe ile örtülü türbe bulunmaktadır.      Dış camii olarak bilinen ikinci bölüm; dört sütunla biten üç küçük kubbeli son cemaat mahallini içine alan, ortada aynalı tonozla örtülü bir dikdörtgen  ve bunun iki yanında kubbeye örtülü kara bölümün teşkil ettiği bir sistemden oluşmaktadır. Camiin birinci kısmı harim, harimin kuzey  istikametinde mahfil ve mahfil altındaki iki büyük ayak etrafında üç ayrı kapı ile son cemaat yerine çıkılmaktadır. Kare biçiminde olan harim geniş bir kubbe ile örtülmüştür. Güney, doğu ve batı yönlerinde duvar içerisine gizlenmiş 8 örme ayak üzerine atılan sivri  kemerlerle geniş kubbeye geçirilmektedir. Bu örme ayaklar dışından da kubbe eteğine kadar devam ederek yukarıda kubbe kasnağının  etrafında 8 adet müstakil  kule meydana getirmektedir. Köşelerde örme ayaklara dayalı yarım kubbe biçimli  tromplar vardır. Kuzeydeki ayaklara bağlı sivri kemerlerin oluşturduğu üçlü bir sistem iki kata bölünerek cephesi harime açılan mahfili meydana getirmiştir.

 Başçavuş Camii:

 1800-1801 yıllarında Çapanoğlu Süleyman Bey’in Başçavuşu Halil Ağa tarafından yaptırılmıştır.Caminin iç mekanı kare planlıdır. Kırma çatılı,taş ve tuğla karışımı kargir bir yapı olan caminin kuzeybatısına yapışık yuvarlak gövdeli minaresi ile büyük bir avlusu vardır. Batı tarafı hazire olarak kullanılmıştır. Caminin mihrabı tezniyatsız olup mihrabın üzerinde aynı seviyede devam eden ağaçtan oyma stilize dal ve çiçek motifleri yer alır. Güney cephede ve tavana yakın yerlerde sivri nal kemerli alçı işleri ve renkli camlarla bezeli pencereler mevcuttur. Tavan örneği çok nadir görülen çıkmalı rozet,stilize edilmiş nebatad ve kafes motiflerinden oluşan göbek motifleri,ahşap oymadan ibaret bir süslemeyle bezelidir. Duvarlar gül ve diğer çiçek motifleriyle süslüdür.

Kayyumzade (Demirci Ali Efendi) Camii:

 1804 yılında Cevheri Ali Efendi tarafından yaptırıldığı yazıtından anlaşılmaktadır. Kırma çatılı son cemaat yeri olan haremin birleştiği kuzeydoğu köşesinde,çokgen minaresi olan,geniş avlu içinde kurulmuş olan yapıya kuzeydeki tek kapıdan girilir. Avlunun doğu iç duvarında iki ağaç direk üzerine oturan ufak bir revaklı kısmı vardır. Bu bölümün güneyine bir medrese yapılmış ve uzun süre bu amaçla kullanılmıştır. Caminin mahvil galerisinde ahşap oyma bitkisel ve geometrik motifler,kemerlerde ise Barok tarzda kalem işleri vardır. Kare biçimli tavan göbeği geometrik motiflerle bezelidir.

Cevheri (Cevahir) Ali Efendi Camii:

 Yazıtına göre 1788 yılında Çapanoğulları döneminde Cevahir (Cevheri) Ali Efendi tarafından Hacı Mehmet Ağa adına yaptırılmıştır. Cami kareye yakın dikdörtgen bir plan üzerine kurulmuş,düz ahşap tavanlıdır. Yapıyı çevreleyen sarı kesme taştan yapılmış avlu duvarı vardır. Caminin kuzeydoğusunda yapışık,kare kaide üzerine oturan,armudi iri topuklu,çokgen gövdeli,beyaz kesme taştan yapılmış minaresi,kemerli profillerle genişleyen şerefe ve kurşun kaplamalı külahı ilgi çekicidir. Mahfilin orta kısmı balkon gibi güneye doğru çıkıntı yapar. Revaklı bölümün içinde bir lahit yer alır.

Kızıltepe Köyü Camii:

 Yazıtına göre 1816-1817 tarihinde Halil Ağa’nın karısı Ayşe Hanım tarafından yaptırılmıştır.

Osmanpaşa Türbesi:

 Merkez İlçe Osmanpaşa Kasabasındadır. Camiye bitişik,kubbeli,kubik,moloz taş yapıdadır. Yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte yapı içindeki sandukadan 1240 tan sonra yapıldığı anlaşılmaktadır. Türbeye güneydeki yuvarlak çift kuralı büyük bir kapıdan girilir. Yapı içerisinde dört sanduka vardır. En eski  sanduka,Emir Sultan Şeref’ud din İsmail bin Muhammed’e  aittir. Yapı içinde ve dışında hiçbir süsleme yoktur.

    Görpeli Türbesi:

 Merkez İlçenin Görpeli Köyündedir. Türbenin yanında bir çeşme mahzeni bulunmaktadır.

KÜMBETLER

 Çayıralan İlçesinde Çerkezbey Türbesi, Çandır İlçesinde Şah Sultan Hatun ve Osmanpaşa Kasabasında Emirci Hatun Türbeleri vardır.

             AKDAĞMADENİ

        Ali Çelebi Türbesi:

 Çalışkan köyündeki türbenin 1466 veya 1467 tarihleri arasında yapıldığı sanılmaktadır. Dikdörtgen planlı,beldeken tarzında türbeler grubuna giren bu türbe,kare planlı “L” ayaklar arasında üç sivri kemere ve duvara pandandifle oturan ufak kubbeli bir yapıdır. Türbe içinde ve dışında birer mezar taşı vardır. Ayrıca türbe içinde el yazmalı kitap sayfalarına rastlanan kare planlı beşik tonozlu örtülü esas odası mezar odası toprak altında kalmıştır.

       Mahmut Çelebi Türbesi:

 Çalışkan köyündeki ikinci türbedir. Kubbesi ve üst kısmı yıkık olan türbenin diğer türbeden farkı ebatları bakımından daha büyük olmasıdır.1477 de yapılan türbe Mahmut çelebiye aittir. Yapıda devşirme malzeme kullanılmıştır.

      Behramşah Kalesi:

 Çalışkan köyünün kuzeyinde bulunan yüksek bir kaledir. Gıyaseddin Keykavus emirlerinden Necmeddin Behram Şahı Candar’a ait olan kale, 13. Yüzyılın ilk yarısında yapılmıştır. Kalenin birçok kısmı yıkık ve harap,batı ve güney duvarları ayaktadır. Yüksek kale duvarları,moloz taş üzerine kesme taş kaplıdır. İçte tuğla gibi çaprazlama dizilerle sıralanarak zigzaz duvar dolgusunu oluşturmuştur.

      Kilise:

 Kesme Taştan yapılmış büyük bir kilisedir. Kilise tavanındaki Hz. İsa resmi tahrip görmüştür. Kilisenin girişleri yıkılmış durumdadır.

                 ÇAYIRALAN

             Çerkez Bey Türbesi:

 1855 e tarihlenen türbe,kare kaide üzerine oturan,sekizgen prizma gövdeli,kuzeye açılan eyvanlı ve kubbelidir. Osmanlı türbeleri gibi yalın katlı ve kubbelidir. Sembolik lahit odasını dıştan sivri kemer silmeli üç dikdörtgen pencere aydınlatır. Taş kemerli bir kapısı olan esas mezar odasına,dört basamaklı bir merdivenle inilir. Kare planlı esas mezar odasının üzerini aynalı tonoz örter. İçeriyi rüzgar deliği aydınlatır.

           Kubbeli Cami :

 Çerkezbey türbesinin yanındadır. Caminin orijinal kitabesi bulunmamasına karşın,son cemaat yerinde hareme giriş kapısı üzerinde 1152 yılında yapıldığı yazılıdır.

             Çokradan Köyü Cami:

 Caminin 1816-1817 tarihlerinde yapıldığı belirtilmektedir. Kırma çatılı,dikdörtgen planlı,moloz taş bir yapıdır.

           ÇANDIR

          Şah Sultan Hatun Türbesi: 

 1500 yılında yapılan türbe Dulkadirli Beyi Alauddevle’nin oğlu Şahruh’un karısı Şahsultan’a aittir. Düzgün kesme taşlardan örülmüş,sekizgen gövdeli ve

içten kubbe,dıştan pirimidal çatıyla örtülü asıl bölümle,buraya doğrudan eklenmiş beşik tonozlu derin eyvan bölümünden oluşmuştur. Duvar yüzeyinden hafif taşkın profillerle,basık kemerli asıl girişin üzerindeki fazla derin olmayan beş sıralı mukarnasla değerlendirilmiştir. Mukarnas sıralarının altındaki boşlukta,içi katmerli çiçek motifleri vardır. Yapının sekiz yüzeyini de dolaşan mermer levhalar üzerine kabartma harflerle Farsça beyitler yazılmıştır.

      Şah Ruh Mescidi :

 Yapım tarihi bilinmemekte,mescide giriş kapısı üzerinde bulunan tamir kitabesine göre,Ahmet Oğlu Aslan Paşa tarafından 1744 yılında tamir edilmiştir. Mescit kırma çatılı iki minareli ve moloz taştan yapılmış ve iki minaresi mevcuttur.

              SORGUN

             Salih Paşa Camii:  

yazıtından Salih Paşa tarafından 1813 tarihinde yapıldığı anlaşılmaktadır. 1955 yılında batı duvarı sabit kalmak suretiyle orijinal planı pek bozulmadan tamamen yenilenmiştir.

               SARAYKENT

            Divanlı Köyü Mağaralar:

Sarayken İlçesi Divanlı Köyünde bulunan mağaralar çeşitli bölmelerden oluşmaktadır. Mağaralar Kayalara oyulduğu gibi,taştan oyma merdivenlerle inilen mağaralar da vardır. Bu mağaraların Bizans dönemine ait olduğu belirtilmektedir.

 Çinçinli Sultan Hanı:

İlçe merkezinin 16 km. kuzeyindedir. 1221 yılında Valide Sultan Mahperi Hatun tarafından yaptırılmıştır. Moloz taş ve üzeri kesme taş kaplama bir yapıdır. Üst örtüsü tamamen yıkılmıştır. Duvarların bir kısmı ayakta durmaktadır.

             YERKÖY

           Saray Köyü Çapanoğlu Camii:

Yozgat’ın 20 km. batısında Ankara-Yozgat yolu üzerindeki Saray Köyündeki camii 1765 de Kapucubaşı Çapanoğlu Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1957 te tek şerefeli minaresi ilave edilmiştir. Kırma çatılı köşe duvarları ve pencere kenarları kesme taş,diğer kısımları moloztaş bir yapıdır. Yapı içinde ahşap ve kalem işi olmak üzere iki türlü süslemeye karşılaşılmaktadır. Ahşap süsleme kiriş uçlarından ve minber korkulukları kafes işçiliği ile yapılmıştır.